Wolna gospodarka przyspieszy dekarbonizację
Wojciech Wrochna, Wojciech Śliż, Jakub Dittmer, Aleksandra Pinkas i Jan Janukowicz są współautorami raportu eksperckiego przygotowanego we współpracy z Warsaw Enterprise Institute pn. Energizing the energy sector in Central-Eastern Europe. Review of barriers on the path to efficient, dynamic and green economy in Poland, Czechia, Slovakia, Hungary, Romania, Bulgaria, and Ukraine.
Raport stanowi przekrojową analizę istniejących w państwach Europy Środkowo-Wschodniej barier o charakterze regulacyjnym, podatkowym i rynkowym dla podniesienia konkurencyjności gospodarki i osiągnięcia globalnego celu neutralności klimatycznej. Główną tezą jest przekonanie, co do konieczności zwiększenia roli sektora prywatnego w transformacji klimatycznej, gdyż powodzenie realizacji celów klimatycznych zależy od przekształcenia gospodarki w liberalną, konkurencyjną i zrównoważoną. Przedstawiamy kluczowe wnioski naszych ekspertów.
Czy unijne mechanizmy na rzecz realizacji polityki klimatycznej działają w polskim systemie energetycznym
Państwa członkowskie muszą ściśle współpracować z instytucjami UE na rzecz transformacji klimatyczno-energetycznej.
UE, dążąc do przekształcenia rynku wewnętrznego na neutralny klimatycznie przy jednoczesnym wzroście konkurencyjności i innowacyjności, zakłada przede wszystkim mobilizowanie kapitału prywatnego, przy subsydiarnym (tam, gdzie to konieczne) stosowaniu pomocy publicznej.
Działania UE na rzecz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w coraz większym stopniu obejmują swoim zasięgiem relacje gospodarcze z państwami trzecimi, które wpływają na emisyjność łańcuchów dostaw (np. CBAM).
Inwestycje energetyczne są pilnie potrzebne, zważywszy na wysokie względem sytuacji na wielu unijnych rynkach energii, w tym polskim, zobowiązania klimatyczne, które będą wciąż coraz bardziej ambitne.
UE wspiera transformację klimatyczno-energetyczną na wielu poziomach.
Na poziomie regionalnym, UE przeznaczyła dedykowane sprawiedliwej transformacji finansowanie w ramach Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji. Instrumenty w ramach tego mechanizmu mają wspierać łagodzenie negatywnych skutków przemian gospodarczych. Przy czym długotrwałe oczekiwanie na środki w ramach Krajowego Planu Odbudowy opóźniło te procesy.
Z kolei przedsiębiorcy zaangażowani w transformację energetyczną (aktywne podmioty na rynku energii) otrzymali nowe regulacyjne mechanizmy wsparcia inwestycji w zakresie odnawialnych źródeł energii (OZE), w tym m.in. za sprawą:
- Rewizji dyrektywy OZE – możliwość rozwoju projektów w tym zakresie na obszarach przyspieszonego rozwoju energii ze źródeł odnawialnych
- Rewizji rynku wewnętrznego energii elektrycznej – możliwość realizacji elastycznych przyłączeń
- Reformy systemu ETS – Polska partycypując w największym stopniu w środkach z Funduszu Modernizacyjnego może modernizować krajowy system energetyczny (KSE) i zwiększyć efektywność energetyczną
- Rozszerzenia systemu opłat za emisje na handel z państwami trzecimi – wdrożenie CBAM (mechanizmu dostosowywania cen na granicach) i rozporządzenia w sprawie handlu towarami i produktami powodującymi wylesianie istotnie ograniczy emisje w europejskich i globalnych łańcuchach dostaw
Wyzwaniami dla transformacji klimatyczno-energetycznej w Polsce są m.in.:
- Przekształcenie funkcjonowania przedsiębiorstw energochłonnych w oparciu o nisko- i zeroemisyjne źródła przy jednoczesnej potrzebie budowy europejskiego konkurencyjnego i zrównoważonego przemysłu
- Rosnące potrzeby wsparcia projektów energetycznych, w tym w szczególności długofalowych inwestycji strategicznych (np. morska energetyka wiatrowa)
- Skorelowanie rozwoju wielkoskalowych i rozproszonych inwestycji energetycznych wobec coraz bardziej ambitnych celów klimatycznych
- Znalezienie równowagi pomiędzy wartościami takimi jak: bezpieczeństwo energetyczne i zrównoważony rozwój, konkurencyjność a nie szkodzenie środowisku, innowacyjność a sprawiedliwa transformacja
Przegląd systemów opodatkowania wybranych inwestycji energetycznych, bariery i wyzwania
Polski system fiskalny w znacznym stopniu oddziałuje na sektor energetyczny, szczególnie w aspektach związanych z innowacyjnością, modernizacją oraz konkurencyjnością przemysłu.
Wśród jego atutów można wskazać m.in.
- Ulgę badawczo-rozwojową (B+R), umożliwiającą odliczenie nawet 200 proc. nakładów na działalność B+R
- Zwolnienie z akcyzy dla energii elektrycznej pochodzącej ze źródeł odnawialnych
W kontekście rozwoju energetyki odnawialnej można jednak znaleźć obszary wymagające modyfikacji, takie jak m.in.:
- Konieczność rozszerzenia i adaptacji przyspieszonej amortyzacji środków trwałych związanych z zieloną energią do wymogów nowych technologii
- Rewizja ustawy o wspieraniu nowych inwestycji, co pozwoli lepiej dostosować się do specyfiki sektora energetycznego i rozszerzyć wachlarz zachęt dla inwestycji w OZE
- Obniżenie stawek VAT na produkty z branży energetycznej (obecnie znacząco wyższych niż w innych krajach UE, co negatywnie wpływa na konkurencyjność polskiego sektora)
Efektywna modernizacja polskiego prawa podatkowego w sektorze energetycznym wymaga zdecydowanych reform. Konieczne jest nie tylko dostosowanie regulacji prawnych, ale także podniesienie świadomości społecznej w zakresie odnawialnych źródeł energii.
Choć obecne zachęty podatkowe stanowią solidną bazę, wymagają rozszerzenia i modyfikacji. Pozwoli to skutecznie promować zrównoważony rozwój i zdecydowanie wzmocni konkurencyjność polskiego sektora energetycznego.
Zapraszamy do lektury raportu.
Pytania? Skontaktuj się z nami
